Njóta sjómenn auðlindaarðsins ?

Tryggvi Þór Herbertsson, alþingismaður, skrifaði nýverið grein í Fréttablaðið um "sorgarsögu almenninga". Greinin er í flesta staði góð. Þó er eitt atriði sem ég vil gera verulegar athugasemdir við.

Í greininni segir Tryggvi: "Sá auðlindaarður sem nú er í fiskveiðum við Íslands skiptist milli útgerða, sjómanna (vegna hlutaskiptakerfisins) og ríkisins í nokkuð jöfnum hlutum." Þetta fær ekki staðist.

Eða réttara sagt, ekkert - hvorki kenningar né gögn - styður þá staðhæfingu þingmanns að hlutaskiptakerfið leiði til þess að hluti auðlindaarðsins renni til sjómanna.

Kjarasamningar sjómanna fela í sér að laun sjómanna sveiflast með aflaverðmæti. Það þýðir að sjómenn eru að taka á sig hluta af áhættunni sem fylgir slíkum sveiflum.

En það þýðir EKKI að laun sjómanna séu hærri að meðaltali en þau væru ef kjarasamningar þeirra væru annars eðlis. (Eitt mikilvægt tæki sem útgerðarmenn nota til þess að halda niðri launum þegar aflaverð er hátt er sala á afla til tengdra aðila á undirverði.)

Tryggvi telur að auðlindaarðurinn sé á bilinu 40 til 55 ma.kr. Ef staðhæfing hans um að u.þ.b. þriðjungur arðsins renni til sjómanna er rétt, jafngildir það því að laun sjómanna séu um 15 ma.kr hærri en þau væru "á almennum markaði."

Ef þetta væri rétt væri að staðaldri gríðarleg umframeftirspurn eftir plássum á togurum. Raunin er að það er, ef eitthvað er, skortur á til dæmis vélstjórum.

Laun sjómanna eru tiltölulega há. En störf þeirra eru erfið, hættuleg og kalla á langdvalir frá fjölskyldu. Fyrir slíkt þarf að borga vel. Það breytist ekki þótt veiðigjald verði hækkað. Vitaskuld er umframeftirspurn eftir "góðum plássum". En það á við í öllum geirum.

Ef staðhæfing Tryggva væri rétt myndi hún þýða að verulegar breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu myndu lækka laun sjómanna. Þetta eru ein af falsrökunum sem LÍÚ hefur staglast á í mörg ár til þess að hræða sjómenn og grafa undan stuðningi við breytingar í sjávarútvegi á landsbyggðinni.

Góður mælikvarði á auðlindaarðinn er verg hlutdeild fjármagns (e. EBITDA) að frádreginni 8% árgreiðslu. Þessi stærð hefur einmitt verið um 45 ma.kr síðustu ár.

Ef veiðigjald er miðað við þessa stærð mun það ekki hafa nein bein áhrif á laun sjómanna þar sem laun hafa þá þegar verið dregin frá upphæðinni sem veiðigjaldið leggst á. (Þetta er frábrugðið núverandi veiðigjald sem leggst á aflaverðmæti.)

Líklegustu áhrif breytinga væru hækkun á launum sjómanna til skemmri tíma (þar sem allur afli myndi fara á markað) og engin áhrif til lengri tíma.

Það er rangt hjá Tryggva að sjómenn njóti auðlindaarðsins. Í dag rennur allur þorri auðlindaarðsins óskiptur til útgerðarmanna. Sjómenn fá líkast til ekkert.

Greiðslur útgerðarinnar til ríkissjóðs næga varla fyrir þeim kostnaði sem ríkið ber við að halda úti kvótakerfinu.

Þetta ástand eru LÍÚ-menn skiljanlega tilbúnir að verja með kjafti og klóm. Þeir víla það til dæmis ekki fyrir sér að halda kjarasamningum allra launamanna í gíslingu.

Næstu mánuði verður hart barist um sjávarútvegsmál. LÍÚ mun beita alls kyns hræðsluáróðri sem á ekki við rök að styðjast.

Það verður sagt að laun sjómanna lækki, að fyrirtæki leggi upp laupana í hrönnum, að bankarnir hrynji, að sjávarbyggðir leggist í eyði, og svo framvegis.

Ekki láta glepjast. Í raun geta breytingar - ef þær eru rétt út færðar - aukið hagkvæmni og bætt rekstrarumhverfi í sjávarútvegi jafnframt því að auka tekjur ríkisins sem þá getur bætt þjónustu og lækkað skatta.

Grein eftir Jón Steinsson í Fréttablaðinu 5. mai 2011.

Athugasemdir

[Jóhann Elíasson, 5.5.2011 kl. 18:28]

Eru fiskibátarnir ekki danskir???

[Níels A. Ársælsson., 5.5.2011 kl. 20:00]

Sæll Jóhann.

Ég hélt þeir væru norskir, en vel getur verið að þeir séu danskir  það væri ekkert verra....