Hákarl er allra meina bót

Hákarl hefur að líkindum verið veiddur hér frá landnámi, fjöldi örnefna víða um land benda til hákarlsreka og veiða.

Í Sturlungu er getið um hákarlahaust (1232), á 14. öld er í Búalögum getið um verðlag á hákarli og frá 15. öld er að finna heimildir um hákarlsverkun. Á 17. og 18. öld jókst mjög eftirspurn eftir hákarlalýsi og varð það mönnum á Vestur- og Norðurlandi hvatning til að stunda hákarlaveiðar.

Eitthvað dregur úr hákarlaveiðum í lok 18. aldar og er fyrst og fremst lélegum skipakosti um kennt. Þær eflast síðan aftur um og eftir aldamótin 1800 og eru stundaðar fram eftir allri 19. öld þar til draga fer úr eftirspurn eftir lýsi til lýsingar í Evrópu.

Sú var tíðin að Kaupmannahöfn var sögð lýst upp með hákarlalýsi af Íslandi. Upphaflega þýddi orðið lýsi beinlínis ljósmeti. Á seinni hluta 19. aldar var Gjögur í Árneshreppi stærsta hákarlaverstöð landsins.

Yfirleitt er stór hákarl betri en smár. Hákarl var og er borinn á borð með harðfiski og rúgbrauði. Hann var vinsæll í nesti, saðsamur og hitagæfur. Fyrr á tíð var glerhákarl gjarnan skorinn í sneiðar og hafður ofan á brauð í stað smjörs.

Hann var líka brytjaður út í graut, steiktur á hlóðum eða soðinn og jafnvel etinn með kartöflum, rófum eða blóðmör. Hákarlastappa úr kæstum hákarli og brjóski þótti og herramannsmatur.

Lækningamáttur hákarls var rómaður, hann var og er jafnvel enn í dag talinn lækna magasár, vera hollur þunguðum konum og hafa jafnvel læknað holdsveiki. Þá þótti það óbrigðult að leggja flís af glerhákarli við ígerð eða eymsli.

Heimild: Guðrún Hallgrímsdóttir matvælafræðingur.