Merkasti sonur Íslands:

Einar Benediktsson 1864-1940.

Einar Benediktsson er íslensk þjóðhetja frá þeim tíma þegar Ísland var að vakna úr dvala eftir aldalanga kyrrstöðu sem nýlenda Danakonungs. Einar fæðist að morgni nýrrar aldar þegar fyrirheit um bjartari framtíð og tækniframfarir lágu í loftinu. Hann varð sú persóna í upphafi 20. aldar sem holdgerði þá stóru drauma sem í dag eru Íslendingum sjálfsagður veruleiki. Eftir að hann lauk lagaprófi frá Kaupmannahafnarháskóla1892 kom hann til Íslands og gerðist aðstoðarmaður föður síns í sýslumannsembætti. Einar rak síðar eigin lögmannstofu og var einnig sýslumaður um tíma, auk þess að hefja útgáfu á fyrsta dagblaði á Íslandi, "Dagskrá" árið 1897.

En í huga þjóðarinnar er Einar Benediktsson í raun og veru tveir menn – athafnamaðurinn og skáldið. Athafnamaðurinn Einar flutti til Edinborgar 1907 til þess láta draum sinn um viðreisn íslenskrar þjóðar rætast. Næstu áratugi bjó hann víða erlendis og stofnaði mörg hlutafélög utan um ýmsar ævintýralegar hugmyndir. En þær stærstu lutu að draumi hans um að virkja íslenska fossa til rafmagnsframleiðslu svo efla mætti iðnað á landinu og veita nýju fjámagni inn í landið. Einar var mikið glæsimenni og barst mikið á, höfðinglegur í fasi og hafði magnaða persónutöfra. Margar þjóðsögur hafa spunnist um viðskipti hans við erlenda fjármálamenn; hann á jafnvel að hafa selt einhverjum þeirra bæði jarðskjálftana og norðurljósin! Fyrirætlanir Einars voru löngu á undan samtíð hans og því mættu þær harðri andstöðu heima á Íslandi og engar þeirra komust í framkvæmd.

En íslendingar hafa aldrei snúið baki við skáldum sínum og jafnan hafa framkvæmdamenn og stjórnmálamenn þótt hafa betri málstað ef þeir gátu ort kvæði. Og það gat Einar, með þeim hætti sem engin hefur leikið eftir honum síðan. Kvæði hans mörg þóttu þung og illskiljanleg hans samtíma, en í dag sjáum við hversu stórbrotin hugsun liggur að baki þeim, einlæg og auðmjúk hrifning á fegurð og tign íslenskrar náttúru, virðing fyrir íslenskri tungu og djúp þrá eftir að öðlast skilning á hinu æðra í tilverunni. Heimur skáldskaparins var honum hinn sanni raunveruleiki og þar var hann næstur sjálfum sér.

Fjármálabröltið var honum leikur, sem hann tók þátt í af hugsjón fyrir framtíð íslenskrar þjóðar, en sjálfur bar hann litla virðingu fyrir efnislegum gæðum þótt sjálfsagt hafi enginn íslendingur á þeim tíma haft meira fé milli handa en hann, enginn haft meira umleikis, ferðast víðar eða lifað hærra. Hann tók fullan þátt í sjálfstæðisbaráttu Íslendinga á fyrri hluta 20. aldar og á heiðurinn af hvítbláa fánanum sem lengi vel var fyrsta tákn þess að þjóðin væri stigin fram til sjálfstæðrar tilveru.

Hann orti kvæðið “Til fánans”, sem er, ásamt mörgum kvæðum Einars, orðið að sígildu ættjarðarljóði. Íslenski fáninn sem við þekkjum er Hvítbláinn Einars með rauðum krossi til viðbótar, sem bætt var við vegna fornra tengsla Íslands og Danmerkur. Einar Benediktsson lést 1940, þá bæði langveikur og fátækur, í Herdísarvík, litlu bóndabýli við suðurströndina. Hann hvílir í heiðursgrafreit þjóðarinnar á Þingvöllum.

Hvað með Icelandair ?

klámímynd Íslands hefur verið verið markaðsdrifið söluapparat Icelander og er nema von að alþjóðaklámiðnaðurinn vilji næla sér í smá bita af kökunni. Þarf ekki að senda Icelandair viðlíka skilaboð og viðkomandi hópi ráðstefnugesta ?

Framleiðendum klámefnis vísað frá Hótel Sögu

Stefna VG í sjávarútvegsmálum:

Sjálfbær nýting – sanngjörn skipti  

 

Mikil umræða og harðar deilur hafa staðið um stjórnkerfi fiskveiða eftir að svonefnt kvótakerfi var innleitt fyrir tæpum 20 árum. Undanfarin ár hefur mikill þrýstingur skapast í þjóðfélaginu á að breytingar verði gerðar. Í þessu riti um sjávarútvegsmál eru dregnar saman áherslur Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs í málaflokknum og sjónum einkum beint að stjórnkerfi fiskveiða enda hefur fiskveiðistjórnin, kvótakerfið sjálft, verið fyrirferðarmest í allri umræðu um málefni sjávarútvegsins um árabil.

 

Engin sátt hefur tekist um sjávarútvegsstefnuna þrátt fyrir loforð stjórnarflokkanna frá því fyrir alþingiskosningarnar 1999. Aðeins óverulegar breytingar hafa verið gerðar í framhaldi af niðurstöðum svonefndrar endurskoðunarnefndar. Þeim má öllum líkja við smáplástra á kerfið.

 

Samþjöppun í sjávarútveginum er gríðarleg um þessar mundir, hlutur stærstu fyrirtækjanna af heildarveiðiheimildum vex hröðum skrefum og um leið dregur úr breidd og fjölbreytileika í greininni. Það er því brýnt að taka til hendi í sjávarútvegsmálum. Vinstrihreyfingin – grænt framboð er reiðubúin til þess og leggur hér fram tillögur sínar í þeim efnum.

 

Inngangur

 

Fá mál hafa verið meiri hitamál í íslensku þjóðfélagi á síðustu árum en kvótakerfið í sjávarútveginum. Um það hafa í raun staðið harðar deilur allt frá því það var tekið upp árið 1984. Ýmsar afleiðingar þess og fylgifiskar hafa sætt harðri gagnrýni og valdið umróti í samfélaginu. Áður en lengra er haldið er rétt að rifja upp helstu ágreiningsatriðin og gera grein fyrir göllum kerfisins í stuttu máli.

 

1.      Eftir hátt í tveggja áratuga fiskveiðistjórn á grundvelli kvótakerfisins verður ekki séð að það hafi skilað þeim meginmarkmiðum sínum, fiskistofnarnir byggðust upp og skiluðu hámarksafrakstri. Í mörgum tilvikum er ástand stofnanna nú svipað eða jafnvel verra en fyrir daga kvótakerfisins. Þá hefur réttilega verið bent á að kvótakerfið hamlar mjög allri nýliðun og kynslóðaskiptum í atvinnugreininni. Þó því sé ekki haldið fram að kvótakerfið beri hér alla sök er árangurinn óumdeilanlega takmarkaður að þessu leyti.

 

2.      Rétturinn til viðskipta með kvóta, bæði möguleikinn til að leigja öðrum veiðiheimildir í stað þess að nota þær sjálfur og varanleg sala þeirra, hefur haft í för með sér að ákveðnir aðilar hafa átt þess kost að hagnast gríðarlega. Slíkur gróði samrýmist engan veginn ákvæðum fiskveiðistjórnarlaganna um sameign þjóðarinnar, allra síst þegar hinir sömu hverfa út úr sjávarútveginum með tugi eða hundruð milljóna og jafnvel milljarða eftir viðskipti með veiðiheimildir.

 

3.      Framsal veiðiheimilda og sú staðreynd að byggðarlögunum er ekki tryggður neinn réttur í núverandi kerfi, hefur sums staðar leitt til þess að kvóti hefur horfið á brott og miklir staðbundnir erfiðleikar skapast í atvinnumálum. Þessu ástandi fylgir mikil óvissa í sjávarbyggðunum og enginn veit hver verður næstur fyrir barðinu á slíkum hremmingum jafnvel þó staðan kunni að vera þokkaleg sem stendur. Hröð samþjöppun veiðiheimilda, sameining fyrirtækja og stækkun hefur víða haft í för með sér sársaukafullar breytingar af þessum toga. Einkum eru það hinar minni sjávarbyggðir sem byggt hafa mikið á bátaútgerð og ekki njóta þess að hafa höfuðstöðvar einhvers af stóru fyrirtækjunum í byggðarlaginu, sem eiga undir högg að sækja. Fiskvinnslufyrirtæki, sem hafa engan aðgang að veiðiheimildum, fiskverkafólk, sjómenn og aðrir íbúar sjávarbyggðanna eru þolendur þessa ástands og þeirrar óvissu sem það hefur víða skapað. Þessi þáttur er að öllum líkindum vanmetinn þegar fjallað er um áhrif fiskveiðistjórnarkerfisins á byggðaþróun. Framsal veiðiheimilda og leigubrask hefur leitt til stórfelldra árekstra í samskiptum sjómanna og útvegsmanna, kostað verkföll og átök sem ítrekað hafa leitt til lagasetningar er svipt hefur sjómenn samningsrétti.

 

4.      Mikil umræða hefur verið um brottkast afla og það eðli kvótakerfis eða aflamarkskerfis umfram aðrar fiskveiðistjórnunaraðferðir að ýta undir að fiski sé hent. Tilraunir til að vinna gegn brottkasti hafa verið ómarkvissar þótt örlítill vísir að meðaflareglu hafi loksins fengist tekinn inn í kerfið fyrir skemmstu.

 

Þótt fleira megi nefna hefur allt þetta gert það að verkum að í þjóðfélaginu er uppi gríðarlega sterk krafa um breytingar á kerfinu. Ríkisstjórnin skynjaði þetta eins og aðrir og óttaðist fylgistap í kosningunum 1999 ef ekkert yrði að gert. Þáverandi stjórnarflokkar hófu því umræðu um að ná þyrfti sem víðtækastri sátt meðal landsmanna um fiskveiðistjórnunarkerfið og gekk það orðalag m.a. eftir í erindisbréfi nefndar um endurskoðun laga um stjórn fiskveiða, sem nánar verður vikið að hér á eftir. 

 

Rétt og skylt er að taka fram að þó kvótakerfið sem slíkt sæti harðri gagnrýni og margt í þróun sjávarútvegsins að undanförnu sé umdeilt eru að sjálfsögðu fjölmörg sjávarútvegsfyrirtæki vel rekin og mikil framþróun hefur orðið á ýmsum sviðum innan greinarinnar. Mörg fyrirtæki hafa fyrst og fremst nýtt veiðiheimildir sínar til atvinnusköpunar og uppbyggingar í heimabyggð og ekki verið miklir þátttakendur í umdeildum viðskiptum með veiðiheimildir eða tengst öðru því sem mestri gagnrýni hefur sætt. 

 

Endurskoðunarnefndin og niðurstöður hennar

Hinn 28. september 1999 skipaði sjávarútvegsráðherra nefnd sem ætlað var það hlutverk að endurskoða gildandi lög um stjórn fiskveiða. Ekki náðist samkomulag í nefndinni um niðurstöðu og tillögugerð en hún lauk störfum síðsumars árið 2001. Helstu veikleikana í niðurstöðu meirihluta nefndarinnar má draga saman í eftirfarandi þætti:

 

1.                  Núverandi aflamarkskerfi eða kvótakerfi er viðhaldið án umtalsverðra breytinga og að auki lagt til að rýmkaðir verði enn frekar möguleikar til framsals veiðiheimilda.

 

2.                  Lagt er til að heimiluð verði enn frekari samþjöppun veiðiheimilda og stækkun útgerðarfyrirtæka sem leiða myndi af sér fækkun lítilla og meðalstórra fyrirtækja í greininni. Tillögur meirihluta nefndarinnar endurspegla ofurtrú á hagkvæmni stærðarinnar og það viðhorf að stækkun fyrirtækja sé helsta leiðin til að auka arðsemi greinarinnar.

 

3.                  Niðurstöður nefndarinnar taka ekki á þeirri byggðaröskun sem núverandi fiskveiðistjórnun  hefur ýtt undir og skapa byggðarlögunum enga möguleika til að tryggja betur stöðu sína í kerfinu.

 

4.                  Ekki verður séð að tillögur nefndarinnar tryggi betur en verið hefur vöxt og viðgang fiskistofnanna við landið.

 

5.                  Ekki eru lagðar fram haldbærar tillögur sem tekið gætu á einni alvarlegustu meinsemd núverandi kerfis, þ.e. brottkasti.

 

6.                  Tillögur meirihluta nefndarinnar taka ekki á atvinnuöryggi og kjörum  starfsfólks í fiskvinnslu eða stöðugleika í starfsemi fiskvinnslufyrirtækja.

 

7.                  Engin ástæða er til að ætla að andrúmsloftið í samskiptum sjómanna og útvegsmanna batni þó tillögum meirihlutans yrði hrint í framkvæmd. Hið gagnstæða er líklegra.

 

8.                  Sú gjaldtaka sem meirihluti nefndarinnar mælir með byggir fyrst og fremst á millifærslum og engar skorður eru reistar við afar umdeildri auðsöfnun einstakra aðila með sölu eða leigu veiðiheimilda.

 

Þetta eru helstu ástæður þess að fulltrúi Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs í nefndinni gat ekki stutt þær tillögur sem meirihluti endurskoðunarnefndar um stjórn fiskveiða lagði fram. Færa má fyrir því sterk rök að tillögur meirihluta nefndarinnar gangi þvert á vilja meginþorra landsmanna og tryggi ekki heldur framtíðarhagsmuni þjóðarinnar með tilliti til auðlindarinnar sjálfrar. Það er enda ljóst að þær stangast á við stefnu Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs í sjávarútvegsmálum.

 

Skemmst er frá því að segja að þær óverulegu breytingar sem ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hefur gert á kerfinu í framhaldi af niðurstöðu endurskoðunarnefndar hafa litlu sem engu breytt. Þar hefur fyrst og fremst verið um að ræða plástra á óbreytt kerfi og sú sátt um fiskveiðistjórnkerfið, sem lofað var fyrir kosningarnar 1999, er hvergi í sjónmáli.

Stefna Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs  

Vinstrihreyfingin - grænt framboð telur brýnt að gera grundvallarbreytingar á fyrirkomulagi fiskveiðistjórnunar og móta heildstæða sjávarútvegsstefnu. Í því samhengi er mikilvægt að aðgreina í umræðunni fyrirkomulagsatriði eins og leigu og sölu aflaheimilda í kvótakerfi annars vegar og hins vegar verndunaraðgerðir og fiskveiðistjórnarmarkmið byggð á áliti vísindamanna auk upplýsinga frá atvinnugreininni sjálfri. Mikilvægt er að landsmenn nái að sameinast um farsæl markmið í sjávarútvegsmálum og meginlínur sem þróun greinarinnar fylgi á komandi árum. Setja á tímamörk inn í gildistíma laga um stjórn fiskveiða og ljúka heildarendurskoðun þeirra innan tveggja ára. Meðal mikilvægustu markmiða í þessum efnum eru:

-           Auðlindir sjávar verði raunveruleg sameign þjóðarinnar og einstökum byggðarlögum tryggður réttlátur skerfur veiðiheimilda og viðunandi öryggi.
-           Sjávarútvegurinn aðlagi sig markmiðum sjálfbærrar þróunar og vinni markvisst að því að bæta umgengni um náttúruna og lífríkið, þ.e. einstaka nytjastofna, vistkerfi hafsbotnsins og hafsbotninn sjálfan. -           Sjávarútvegsstefnan treysti byggð og efli atvinnu í landinu öllu ásamt því að stuðla að aukinni fullvinnslu framleiðslunnar og þar með aukinni verðmætasköpun og hámarksafrakstri auðlindanna innanlands.
-           Sjávarútvegsstefnan stuðli að réttlátri og jafnri skiptingu gæðanna ásamt jöfnum og góðum lífskjörum þeirra sem við greinina starfa og veita henni þjónustu. Markmiðið er að afraksturinn af nýtingu sameiginlegra auðlinda dreifist með réttlátum hætti til landsmanna allra.
-           Sjávarútvegurinn, ekki síst fiskvinnslan, þróist og verði fær um að bjóða vel launuð og eftirsóknarverð störf og standa sig í samkeppni við aðrar atvinnugreinar hvað launakjör, starfsaðstæður, vinnuumhverfi og aðra slíka þætti snertir.”  Auk þess sem hér er talið upp má nefna að skoða þarf sérstaklega aðstöðumun landvinnslu og sjóvinnslu með það fyrir augum að finna leiðir til að jafna þann mun, auka alhliða menntun á sviði sjósóknar og fiskvinnslu og stuðla að fullvinnslu alls sjávarfangs. Þá þarf að tryggja nýliðun í greininni og huga sérstaklega að þjálfun verðandi sjómanna. Einnig ber að setja reglur um að allur afli, sem ekki fer beint til vinnslu hjá sama aðila og veiðarnar stundar, skuli fara á markað til að auðvelda aðgang innlendrar fiskvinnslu að öllu því hráefni. Loks ber að geta þess að Vinstrihreyfingin – grænt framboð er andvíg þeim breytingum á fiskveiðistjórn krókabáta sem tóku gildi 1. september 2001 og fólu í sér kvótasetningu aukategunda hjá þorskaflahámarksbátum, fækkun sóknardaga ofl. Þingmenn flokksins hafa barist og munu áfram berjast fyrir því að þessar breytingar gangi til baka og sókn þessa hluta smábátaflotans verði stýrt með öðrum aðferðum þar til lokið er heildarendurskoðun á fyrirkomulagi fiskveiðistjórnar hjá öllum smábátaflotanum. 

Meginmarkmið nýs stjórnkerfis fiskveiða

 

Tillögur fulltrúa Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs sem lagðar voru fram og talað var fyrir í endurskoðunarnefndinni byggja að sjálfsögðu á stefnu og áherslum flokksins. Meginmarkmið þeirra eru eftirfarandi:

 

-           að tryggja í verki sameign þjóðarinnar á fiskistofnunum og réttláta skiptingu afrakstursins;

 

-           að gera grundvallarbreytingar á núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi sem komi til framkvæmda í áföngum á næstu 20 árum;

 

-           að bæta umgengni og stuðla að sjálfbærri nýtingu auðlindarinnar og efla vistvænar veiðar;

 

-           að skapa forsendur til að treysta búsetu við sjávarsíðuna;

 

-           að tryggja atvinnuöryggi og kjör fiskverkafólks og sjómanna;

 

-           að stuðla að betra jafnvægi og réttlátari leikreglum í samskiptum helstu aðila innan sjávarútvegsins, þ.e. útgerðar og fiskvinnslu, verkafólks og sjómanna, sjávarbyggða og samfélagsins alls;

 

-           að standa þannig að nauðsynlegum kerfisbreytingum og aðgerðum að stöðugleiki verði tryggður og hæfilegur aðlögunartími gefist.

  

Tillögur VG um stjórn fiskveiða I.          Fyrning

·         Hafin verði fyrning veiðiréttar (aflahlutdeildar) um 5% á ári (línuleg fyrning).

 

·         Til þess að auðvelda útgerðinni aðlögun að breyttum aðstæðum verði henni gert mögulegt að halda eftir 3% af þeim 5% sem árlega eru fyrnd fyrstu 6 árin.  Þessum 3% aflaheimilda ræður útgerðin sem einskonar „biðkvóta" sem greitt er fyrir með sérstökum afnotasamningi við ríkið til sex ára. Að sex árum liðnum bætast þessi 3% aflaheimilda ár frá ári við þær sem fyrndar eru árlega (þ.e. 5%)

 

·         Fyrstu sex ár tímabilsins losna þannig 2% á ári til ráðstöfunar en 3% stofna til „biðkvóta”.  Að sex árum liðnum yrði þá búið að fyrna 12% en 18% væru í „biðhólfi” núverandi útgerða ef þeim sýndist svo.  Að tólf árum liðnum yrði þannig búið að fyrna  60% aflaheimildanna og „biðkvótinn” að fullu fyrndur.

 

·         Fyrningin heldur áfram með 5% á ári og yrði að fullu lokið á tuttugu árum.

 

Á eftirfarandi töflu má sjá hver ferill fyrningarinnar yrði með tillögum þessum:

Ár	Árleg fyrning	„Biðkvóti” sem losnar	Uppsöfnuð fyrning
1	5% (2%+3%*)		2%
2	5% (2%+3%*)		4%
3	5% (2%+3%*)		6%
4	5% (2%+3%*)		8%
5	5% (2%+3%*)		10%
6	5% (2%+3%*)		12%
7	5%	+ 3%	20%
8	5%	+ 3%	28%
9	5%	+ 3%	36%
10	5%	+ 3%	44%
11	5%	+ 3%	52%
12	5%	+ 3%	60%
13	5%		65%
14	5%		70%
15	5%		75%
16	5%		80%
17	5%		85%
18	5%		90%
19	5%		95%
20	5%		100%

%*=biðkvóti 

II.        Ráðstöfun fyrndra veiðiréttinda

Með vísan til meginmarkmiða sjávarútvegsstefnu Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs er lögð til eftirfarandi meðferð hinna fyrndu veiðiréttinda og þar með framtíðarskipting að fyrningartíma loknum:

 

1.                  Þriðjungur þeirra aflaheimilda sem  fyrnast á hverju ári verði boðinn upp á landsmarkaði og útgerðum gefinn kostur á að leigja þær til allt að sex ára í senn. Fiskvinnslum sem stunda frumvinnslu sjávarafurða gefist einnig kostur á að bjóða í veiðiheimildir í hlutfalli við raunverulega vinnslu þeirra undangengin ár samkvæmt nánari reglum. Leigutekjum vegna þessara aflaheimilda skal skipt milli ríkis og sveitarfélaga eftir nánari reglum sem settar verði.

 

2.                  Annar þriðjungur þeirra aflaheimilda sem fyrnast á hverju ári verði bundinn við sjávarbyggðir umhverfis landið. Við skiptingu veiðiréttindanna milli sveitarfélaga verði byggt á vægi sjávarútvegs, veiða og vinnslu í atvinnulífi viðkomandi sjávarbyggða og hlutfallslegu umfangi innan greinarinnar að meðaltali síðastliðin. tuttugu ár. Um þessa skiptingu verði settar nánari reglur að viðhöfðu víðtæku samráði þeirra sem hagsmuna eiga að gæta. Hlutaðeigandi sveitarfélög ráðstafa þessum þriðjungi veiðiheimildanna fyrir hönd þeirra sjávarbyggða sem þeim tilheyra. Sveitarfélögin geta leigt út veiðiheimildir eða ráðstafað með öðrum almennum hætti á grundvelli jafnræðis en þeim er einnig heimilt að verja hluta veiðiheimildanna tímabundið til að styrkja hráefnisöflun og efla fiskvinnslu innan viðkomandi byggðarlaga. Þannig öðlast þau tækifæri til að efla vistvænar veiðar, styrkja staðbundna báta- og dagróðraútgerð, gæta hagsmuna sjávarjarða og auðvelda nýliðun og kynslóðaskipti í sjávarútvegi. Óheimilt er að framselja byggðatengd veiðiréttindi varanlega frá sveitarfélagi. Kjósi sveitarfélögin að innheimta leigugjald fyrir aflaheimildirnar, renna tekjurnar til viðkomandi sveitarfélags.

 

3.                  Síðasti þriðjungur fyrndra aflaheimilda á ári hverju verði boðinn þeim handhöfum veiðiréttarins sem fyrnt er frá til endurleigu gegn hóflegu kostnaðargjaldi á grundvelli sérstaks afnotasamnings til sex ára í senn. Samningnum fylgi sú kvöð að réttindin verði aðeins nýtt af viðkomandi aðila.  Ráðstöfun þessa hluta aflaheimilda verði tekin til endurskoðunar áður en 20 ára fyrningartímabilinu lýkur.

 III.       Nýtingarstuðlar 

Til að stuðla enn frekar en að ofan greinir að þróun í átt til sjálfbærrar nýtingar auðlindarinnar, betri umgengni og vistvænum útgerðarháttum skal nýting veiðiréttinda á grundvelli hins nýja fyrirkomulags (fyrndra réttinda) byggja á eftirfarandi stuðlum:

  

afli tekinn á handfæri	0.8
afli á línu	0.85
afli í önnur kyrrstæð veiðarfæri	0.95
afli í dregin veiðarfæri	1.0

 

Þannig verður til dæmis hægt að landa 500 kg afla út á 400 kg kvóta ef aflinn er tekinn á handfæri.

  

IV.       Endurskoðun

Innbyrðis hlutföll í töluliðum 1 – 3 svo og nýtingarstuðlar hér að ofan skulu teknir til

endurskoðunar í ljósi reynslu af framkvæmd þeirra að fjórum árum liðnum.

V.        Smábátar

Veiðiheimildir smábáta undir sex tonnum í krókakerfi (þorskaflahámarki) sæti sambærilegri meðferð og að ofan greinir eftir því sem við á. Veiðiheimildum þessa hluta flotans skal þó haldið aðgreindum eins og verið hefur og óheimilt að færa þær milli kerfa. Jafnframt verði hafist handa um heildarendurskoðun fiskveiðistjórnarkerfisins fyrir smábátaflotann með það að markmiði að einfalda það og samræma.

 

Fyrst um sinn taki þessar breytingar til kvótabundinna veiða á bolfiski en hafin verði skoðun á því að hvaða marki sambærilegar breytingar gætu átt við gagnvart öðrum tegundum. Ekki er þó ástæða til að hrófla við staðbundnum rétti til sérveiða eða öðrum þáttum fiskveiðistjórnar sem góð sátt hefur verið um.

Næstu verkefni 

Samhliða því að hafist verði handa um þær breytingar á stjórnkerfi fiskveiða sem gerð hefur verið grein fyrir hér að framan er áríðandi að undirbúnar verði aðgerðir sem taki á ýmsum öðrum þáttum sjávarútvegsmálanna. Hér á eftir eru nefnd nokkur brýn verkefni af þeim toga og breytingar sem hrinda þarf í framkvæmd samhliða gildistöku nýs fiskveiðistjórnkerfis.

Brottkast 

Heimilt verði að landa undirmálsfiski utan kvóta en andvirðið að frádregnum kostnaði við að færa smáfiskinn að landi renni í ríkissjóð.  Gerðar verði tilraunir með að leyfa löndun tiltekins meðafla þar sem aðstæður mæla með slíku. Tryggt verði að löndun meðaflans fylgi ekki efnahagslegur ávinningur eða hvati. Lokun veiðisvæða vegna smáfisks tryggi jafnframt að ekki verði gert út á smáfisk. Sóknartakmarkanir verði notaðar í auknum mæli við stjórn veiða smábáta og strandveiðiflotans til að tryggja skjótan árangur aðgerða gegn brottkasti fisks. Sé fiski eftir sem áður hent þrátt fyri rýmkaða möguleika til að færa allan afla að landi gildi um það mjög hörð viðurlög.

Hafrannsóknir  

Brýnt er að hafrannsóknir verði efldar með sérstakri áherslu á að fylgjast með samspili tegundanna og viðgangi staðbundinna stofna. Einnig þarf að efla möguleika rannsóknarstofnana á að skoða áhrif mismunandi veiðarfæra, bera saman árangur mismunandi fiskverndaraðgerða, rannsaka áhrif ólíkra veiðarfæra á hafsbotninn og sinna fleiri slíkum rannsóknarverkefnum sem ekki hefur verið unnið að sem skyldi m.a. vegna fjárskorts.

Alþjóðasamningar 

Farið verði yfir alla alþjóðasamninga og skuldbindingar sem Íslendingar eru aðilar að í þeim tilgangi að tryggja að uppfylltar verði þær kröfur sem lúta að umgengni við lífríki og náttúru, s.s Ríó-yfirlýsinguna, CITES-samninginn, Bernar-samninginn og áætlunina um sjálfbær Norðurlönd.

Fullvinnsla og verðmætasköpun 

Leggja ber áherslu á fullvinnslu afla með vistvænum framleiðsluferlum þannig að sem mest verðmæti fáist með sem minnstum áhrifum á umhverfið. Mengunarbótareglan úr Ríó-yfirlýsingunni leggur auknar skyldur á herðar þeirra er stunda matvælaframleiðslu þ.m.t. útgerð og fiskvinnslu. Í fiskvinnslunni fer umtalsvert magn til spillis af nýtanlegu þurrefni og með nýrri hreinsitækni væri mögulegt að nýta slíkt umhverfinu til hagsbóta t.d. með framleiðslu lífrænna áburðarefna.

Endurskoðun fiskverndaraðgerða 

Hafin verði sérstök endurskoðun á öðrum þáttum fiskverndar svo sem reglum um notkun veiðarfæra, landhelgislínum sem vernda grunnslóðina, friðun svæða, friðun á hrygningartíma o.s.frv.

  

Útgerð skipt í flokka

 

Hafinn verði undirbúningur þess að flokka útgerðina enn frekar niður með hliðsjón af stærð, útgerðarháttum, veiðarfærum o.fl. Við þá flokkun þarf einnig að hafa í huga  æskilega samsetningu flotans og sóknarmynstur og taka tillit til hagsmuna  lífríkisins og æskilegrar nýtingar viðkomandi stofna.

Orkunotkun 

Orkunotkun í sjávarútvegi verði sérstaklega tekin til endurskoðunar með það að markmiði að stuðla að þróun í átt til orkusparnaðar og nýtingar vistvænna orkugjafa í íslenskum sjávarútvegi. Rannsóknir gefa vísbendingu um að báta- og strandveiðiflotinn skili mun meira aflaverðmæti á hvert tonn af olíu miðað við það sem gerist í togaraútgerð. Vinna þarf markvisst að því að draga úr orkunotkun á aflaeiningu. Þessa þætti er nauðsynlegt að rannsaka til hlítar og nota niðurstöðurnar til að þróa fiskveiðar á Íslandsmiðum í átt til umhverfisvænni veiðiaðferða.

Sjávarútvegur í alþjóðlegu samhengi 

Á alþjóðavettvangi eiga Íslendingar að leggja áherslu á þátttöku í alþjóðlegum hafrannsóknum og öðru vísindastarfi sem tengist sjávarútveginum. Við eigum líka að nýta þekkingu okkar á þessu sviði til að aðstoða fátæk ríki við að byggja upp fiskveiðar á forsendum heimamanna og sjálfbærrar þróunar. Ísland á að hafa forgöngu um að samið verði um skiptingu veiða úr sameiginlegum stofnum og flökkustofnum með það að leiðarljósi að ekki verði gengið á höfuðstól náttúrunnar. Sama máli gegnir um veiðistjórnun á alþjóðlegum hafsvæðum.

Því er stundum haldið fram að þrátt fyrir inngöngu í Evrópusambandið myndu Íslendingar sitja einir að fiskveiðunum þar sem aðrar þjóðir hefðu nær enga veiðireynslu á Íslandsmiðum. Kröfur ESB um aðgang að íslenskum sjávarútvegi í skiptum fyrir tollfrjálsa verslun með fiskafurðir við ýmis ríki í Mið- og Austur-Evrópu eftir að þau ganga í Evrópusambandið sýna hversu hæpið er að gera sér slíkar vonir. Eðlilegt er að ætla að íslenskur sjávarútvegur þyrfti að gjalda ESB-aðild og þar með niðurfellingu tolla mun dýrara verði. Enda er það vel þekkt hvílík vandræði hafa skapast í sjávarbyggðum margra aðildarlanda ESB vegna hinnar sameiginlegu sjávarútvegsstefnu þess. 

Ljóst er að sjávarútvegurinn hefur gríðarlega hagsmuna af fullu forræði Íslendinga yfir fiskimiðunum við landið. Hvað Evrópusambandið snertir eru engar líkur á að í þeim efnum standi Íslandi annað til boða en í mesta lagi tímabund­in aðlögun að sameiginlegri sjávarútvegsstefnu ESB. Eftir slíkan aðlögunar­tíma myndu ýmis málefni sem snerta þessa mikilvægu atvinnugrein flytjast til framkvæmda­stjórnarinnar í Brussel. Þar má nefna ákvörðun heildarafla á ári, stjórn veiða úr deilistofnum og flökkustofnum, forræði í samningamálum og samskipti við önnur ríki, t.d. óútkljáð deilumál um skiptingu veiðiheimilda. Það yrði óumdeilanlega mikil afturför ef sjálfstæð rödd Íslands í hafréttarmálum á alþjóðavettvangi hljóðnaði. 

Stjórnvöld stinga enn hausnum í sandinn:

Að stinga höfðinu í sandinn Mikið hefur verið rætt og ritað undanfarna daga um myndir þeir sem sjónvarpið sýndi á dögunum af stórfelldu brottkasti á fiski á tveimur skipum. Fiskinum var kerfisbundið hent í sjóinn ef hann ekki stóðst lágmarkskröfur skipverja um stærð og þyngd. Sláandi var að sjá með eigin augum svo umfangsmikið brottkast og spruttu margir fram fyrir skjöldu og lýstu því yfir að hér væri sviðsetning á ferð. Í gærkvöldi (13. nóv.) mátti sjá tveggja ára gamlar myndir sem skipverji á ónefndu skipi tók og sýndu þær hið sama; stórfelld brottkast á fiski. Þar var öllum ufsa og kola hent sem og þeim þorski sem ekki þótti nógu vænn. Ráðamenn fiskveiðimála hér á landi, með sjávarútvegsráðherra og fiskistofustjóra í broddi fylkingar, hafa brugðist við á sérstaklega ófagmannlegan máta. Þeir hafa haft hátt um glæpamenn og gefið út þær yfirlýsingar að þessu fólki þurfi að ná. Sjávarútvegsráðherra taldi sig vita hvaða tvær bátar væru hér á ferð (í fyrri fréttinni) en vildi þó ekki tjá sig um það þar sem það væri lögreglunnar að sjá um þessi mál. Það er engum blöðum um það að fletta að brottkast á fiski er glæpur og satt og rétt hjá ráðherra að lögreglan á að rannsaka glæpi. Brottkastið er eitt skelfilegasta dæmið um vonda umgegni við sjávarnytjar og gengur algerlega gegn hugmyndinni um sjálfbæra nýtingu. Það gerir allar aflatölur markleysu og veldur því alvarlegri skekkju í spám um komandi stofna og ákvörðunum um veiðimagn hverju sinni. Hins vegar hefur sjávarútvegsráðherra og jábræðrum hans tekist að líta algerlega framhjá því að kerfið um stjórn fiskveiða býður upp á misnotkun á auðlindinni líkt og sást í umræddum myndum. Þessu gera hinir háu herrar sér hins vegar fullkomlega grein fyrir og þess vegna passa þeir sig á því að tengja brottkastið þessum fáu tilfellum sem sannanir eru fyrir. Þannig á að lögsækja skipstjóra bátanna tveggja sem leyfðu sjónvarpinu að mynda veiðferð sína og varla verður þess langt að bíða að rannsókn fari í gang á því um hvaða skip var að ræða í fréttatíma gærkvöldsins. Þannig telja ráðherra, fiskistofustjóri og skoðanabræður þeirra að hægt sé að horfa framhjá rót vandans, fiskveiðistjórnunarkerfinu sjálfu. Kvótakerfið hefur margt til síns ágætis, en ekkert kerfi er fullkomið. Halldór Ásgrímsson, LÍU, sjávarútvegsráðherra og allir þeir sem eiga hagsmuni sína undir því að kerfið verði ekki afnumið, hafa hins vegar látið eins og hér sé hið fullkomna kerfi á ferð. Það hefur orðið til þess að um langa hríð hafa menn lokað augunum fyrir skelfilegum hliðarverkunum kvótakerfisins. Byggðamál hafa komist í umræðuna og þáttur framseljanlegra veiðiheimilda í hnignun sjávarbyggða. Hins vegar hefur ekki mátt ræða um brottkastið, þó að allir sem hafa augun opin viti að það hefur viðgengist um árabil. Þess vegna þarf að nýta þá umræðu sem nú hefur skapast í þjóðfélaginu um brottkast á afla til að taka á því vandamáli. Fiskveiðar eru Íslendingum lífsnauðsyn og það er mál allra landsmanna hvernig þeim er stjórnað. Af þeim sökum verður að forðast að misvitrir stjórnmála- og embættismenn reyni að kæfa umræðu um jafnalvarlegt mál og brottkast. Vandamálið verður til staðar þangað til á því er tekið, hvort sem við stingum höfðinu í sandinn og kærum einn tvo skipstjóra eða ekki. Af Múrnum 14.11.2001.

Grænlendingar skilja mikilvægi sanngjarnar fiskveiðilögjafar.

Auka á samkeppni í grænlenskum sjávarútvegi

Grænlenska landsstjórnin mun síðar á þessu ári leggja fram drög að nýju frumvarpi um fiskveiðilöggjöf fyrir landið. Markmiðið með nýju lögunum verður að auka samkeppni í fiskveiðunum og liður í því er að hætta aðskilnaði úthafs- og strandveiða hvað varðar kvótasetningu.

Þetta kemur fram í stjórnmála- og efnahagssamþykkt landsstjórnarinnar sem lögð var fram sl. föstudag. Að sögn grænlenska útvarpsins er staðan í útgerðinni nú þannig að höfuðútgerðarflokkarnir eru tveir; úthafsveiðar stórra togara og svo strandveiðar minni skipa og báta. Útgerð úthafsveiðitogaranna byggir í aðalatriðum á markaðslegum forsendum en strandveiðarnar þykja ekki sérstaklega skilvirkar. Landsstjórnin vill að fiskveiðunum verði stjórnað sem einni heild og að allir hafi sama rétt á að bjóða í fiskveiðikvótana. Með því móti sé best tryggt að kvótarnir fari til þeirra útgerðarmanna sem standa sig best.

Tekið er fram að fiskveiðiauðlindin sé sameign þjóðarinnar og að þessi atvinnugrein verði að færa meiri tekjur í sameiginlega sjóði en hún geri nú. Auka á tekjur með því að hækka gjöld og leigja tímabundnar veiðiheimildir. Á móti hyggst landsstjórnin skapa atvinnugreininni betri skilyrði til þess að auka tekjur sínar. Hvernig fara á að því kemur ekki fram í samþykkt landsstjórnarinnar en að sögn útvarpsins hafa menn viðrað þær hugmyndir að aflétta löndunarskyldu af útgerðunum en í dag gilda þær reglur að landa verður a.m.k. 25% af aflanum til landvinnslu á Grænlandi.

Ath; frétt af skip.is, dags 21.02.2007:

Aðferðir Fiskistofu í hávegum hafðar:

Mér er minnistæður aðdragandi gjaldþrots fiskvinnslufyrirtækisins Í Nausti ehf, á Bíldudal. Fyrirtækið hafði legið undir grun Fiskistofu um að versla með ólöglegan afla sem átti að hafa verið tekinn framhjá hafnarvog. Klögumál höfðu dunið í langan tíma frá ýmsum íbúum Tálknafjarðar og Bíldudals vegna mikillar velgengni fyrirtækjana í Nausti ehf, og útgerðar undirritaðs Tálkna ehf, sem gerði út dragnótabátinn Bjarma BA-326.

Þessi mikla velgengni í aflabrögðum og verkun á saltfiski sem gaf mikið í aðra hönd þá sérstaklaga fyrir þær sakir að þarna voru á ferð harðduglegir ungir verkendur og sjómenn sem lögðu við nótt og dag allan ársins hring. Endaði með því að Fiskistofa sendi fulltrúa sína þá Hilmar Baldursson hrl, og Ara Arason hagfræðing til Bíldudals og Tálknafjarðar. Þeir félagar höfðu meðferðis lista yfir alla lögskráða sjómenn á þeim bátum sem fyrirtækið í Nausti ehf, hafði keypt afla af síðustu árinn, var um 12 báta að ræða.

Fóru þeir Hilmar og Ari, hús úr húsi á Tálknafirði og Bíldudal og yfirheyrðu viðkomandi sjómenn inn á heimilum þeirra að eiginkonum og börnum viðstöddum í mörgum tilfellum. Það var sammerkt með þessum yfyrheyrslum að þeir félagar buðu viðkomandi sjómönnum vitnavernd og sakaruppgjöf ef þeir viðurkendu brot sín gegn því að þeir gæfu upp sakir á hendur eiganda Í Naust ehf, og allt sem þeir vissu um meint brot undirritaðs á Bjarma BA-326. Þeir höfðu sem sagt einungis áhuga á því skipi og eigendum fiskvinnslunar.

Þegar yfirheyrslum og skýrslutökum yfir sjómönnunum var lokið þá mættu viðkomandi fulltrúar inn á skrifstofu Í Nausti ehf, og lögðu fyrir þá gögn um brot þeirra og útgerðar Bjarma og buðu þeim að sleppa með ákæru og sektir gegn því að þeir skrifuðu upp á allan þann ólöglega afla sem átti að hafa verið tekinn inn í hús af  Bjarma BA.

Það er skemmst frá því að segja að eigendur Í Nausti ehf, neituðu að hafa aðhafst nokkuð ólögmætt og endirinn varð sá eftir fleiri ára málarekstur og andlegar þjáningar að fyrirtækið missti allan sinn mátt og varð gjaldþrota. Þeir hefðu getað sloppið með hreint borð ef þeir hefðu aðeins komið mér einum í snöruna.

Tilvitnun í útgerðasögu Bíldudals:

Fyrirtækið Í Nausti hf. var stofnað haustið 1992 af fyrrverandi yfirmönnum hjá FB þeim Magnúsi Björnssyni, Viðari Friðrikssyni og Tómasi Árdal ásamt eiginkonum og útbjó saltfiskverkun í húsnæði sem áður var Matvælaiðjan hf.  Þeir félagar keyptu fisk á mörkuðum og voru með nokkra smábáta í viðskiptum og eins og áður hefur komið fram landaði Geysir BA-140 hjá þeim fyrrihlutar vetrar 1993.  

Má segja að þeir félagar hafi verið  mjög duglegir við að byggja upp sinn rekstur og veittu talsvert mikla atvinnu og voru þeir að vinna um 1.000 til 1.500 tonn á ári með 10-15 starfsmenn.  Eftir því sem ég best veit mun reksturinn hjá þeim hafa gengið vel og til að tryggja betur hráefnisöflun fóru þeir í samstarf við Þórsberg hf. á Tálknafirði og stofnuðu útgerðarfélagið Kópavík hf. sem gerði út línu- og netabátinn Lóm BA  sem var 149 brl. áttu þeir félagar 50% í félaginu, nokkru síðar er Lómur seldur kvótalaus og í staðinn er keypt Sigurvon ÍS-500 237 brl. sem fékk nafnið Sigurvon Ýr BA-257 bátnum mun hafa fylgt nokkur kvóti og að auki var kvótinn af Lómi settur á skipið það var fljótlega sett í skipið beitningarvél og gerði Kópavík það út í nokkur ár en þá var það selt með öllum kvóta til KG-Fiskverkun á Rifi. 

Tómas Árdal fór fljótlega út úr félaginu og flutti frá Bíldudal en þeir Magnús og Viðar héldu áfram.  1997 kaupa þeir stóra saltfiskverkun í Hafnarfirði og mun hafa verið ætlunin að samhliða þeim rekstri yrði verkunin á Bíldudal rekin áfram en fljótlega seldu þeir Þórði Jónssyni hf. þá verkun og í framhaldi af því fluttu Magnús og Viðar frá Bíldudal.  Ráku þeir fiskverkunina í Hafnarfirði í nokkur ár en þeir höfðu orðið fyrir miklu áfalli nokkrum árum áður er Í Nausti hf. var kært til Fiskistofu af aðilum á Bíldudal fyrir að taka afla framhjá vigt og eftir nokkra ára rannsókn og málaferli fengu þeir mikla fjársekt sem varð fyrirtækinu ofviða og í framhaldi af því varð Í Nausti hf. gjaldþrota.  Eitt dæmið enn um hvernig Bílddælingar hafa verið sjálfum sér verstir í atvinnumálum vegna öfundar.

Tryggva sagt að staða hans myndi breytast yrði hann samvinnuþýður

Áhrif kvótakerfisins á sjávarbyggðirnar !

Hvernig væri að háskólarnir í landinu kæmu sér saman um teymi helstu sérfræðinga í hagfræði, læknavísindum og sagnfræði og létu ransaka áhrif kvótakerfisins í fiskveiðum á íbúa sjávarþorpana og samfélög þeirra ? Þessu fylgir engin áhætta fyrir líf og limi ransakenda líkt og í áhættusömu flugi vísindamanna ytfir suðurodda Grænlands. Eina áhættan sem fylgdi slíkri ransókn er sú að fyrirfram vituð staðreynd um kvótakerfið  fengist staðfest endanlega og nokkrir einstaklingar og erfingjar þeirra ættu það á hættu að verða ekki lengur kóngar í sjálfskipuðu ríki sínu.

Flugmælingar á veðuráhrifum Grænlands hafnar

Frábær búnaður á Kvótakerfið !

Sú var tíð að íslendingar notuðu klippur til að skera á togvíra breskra landheldisbrjóta innan lögsögunnar og eignuðust í kjölfarið fiskveiðiauðlindina einir út á 200 sjómílur allt í kringum landið. Í kjölfar fullnaðarsigurs boðuðu stjórnmálamenn með Hafró í broddi fylkingar stórauknar veiðar íslendinga og mikilli hagsæld fyrir sjávarbyggðir landsins.

Árið er 2007 og sú staðreynd blasir við að nær hvert og eitt einasta sjávarþorp við Íslands strendur er rjúkandi rústir einar. Kvótanum burt stolið af örfáum gráðugum og valdasjúkum svikahröppum sem hnept hafa þúsundir sjómanna í ánauð leiguþræla og stuggað íbúum sjávarþorpana á flótta frá verðlausum eigum sínum.

Notum nú nýjar aðferðir slökkviliðsins á höfuðborgarsvæðinu og styttum þann tíma sem við höfum til að bjarga sjávarþorpunum og þeim fáu íbúum sem eftir eru og slítum kvótakerfið í tvennt. Kvótakóngarnir meiga eiga afturendann á drusslunni en sjávarbyggðirnar frampartinn. Rausnarlega boðið ekki satt ?

Bílar rifnir í sundur til að bjarga mannslífum

Fáránleiki kvótakerfisins:

Úrskurður 28. nóvember 2001

Stjórnsýslukæra: 28.11.2001.

Með stjórnsýslukæru dags. 28. nóvember 2001 og viðauka við kæruna dags. 30. nóvember s.l., kærir Kristinn Hallgrímsson hrl., fyrir hönd Tálkna ehf. kt. 570774-0349, hér eftir nefndur kærandi, þá ákvörðun Fiskistofu, dags. 27. nóvember 2001, er kveður á um að Bjarmi BA-326(1321) verði sviptur leyfi til veiða í atvinnuskyni í 8 vikur, frá og með 1. desember 2001 til og með 25. janúar 2002.

Kröfur kæranda

Aðallega: Að felld verði úr gildi ákvörðun Fiskistofu frá 27. nóvember 2001 um að svipta Bjarma BA-326 leyfi til veiða í atvinnuskyni í 8 vikur, frá og með 1. desember 2001 til og með 25. janúar 2002.

 

Til vara: Að felld verði úr gildi ákvörðun Fiskistofu frá 27. nóvember s.l. þar til niðurstaða opinberrar rannsóknar á meintu lögbroti liggur fyrir, og eftir atvikum niðurstaða dómstóla en lagt verði fyrir Fiskistofu að taka þá málið fyrir að nýju ef tilefni verður til.

 

Til þrautavara: Að tímabil veiðileyfissviptingarinnar verði stytt úr 8 vikum í 2 vikur.

 

Málavextir

Þann 10. og 11. nóvember 2001 birtust myndir í sjónvarpi og dagblöðum sem sýndu brottkast afla um borð í tveimur fiskiskipum. Sýndu myndirnar umfangsmikið og skipulagt brottkast afla.

 

Þann 14. nóvember 2001 ritaði Fiskistofa kæranda bréf þar sem fram kemur að Fiskistofa telji að umræddar myndir hafi m.a. verið teknar um borð í skipi kæranda, Bjarma BA-326, skipaskrárnúmer 1321. Þetta byggði Fiskistofa m.a. á því að Níels Ársælsson, skipstjóri skipsins, hefði í viðtali sem birtist í DV mánudaginn 12. nóvember 2001 viðurkennt hluta af því brottkasti sem um ræðir.

 

Í bréfinu kom fram að Fiskistofa teldi sýnt að talsverðum hluta af afla Bjarma BA-326 hafi verið kastað fyrir borð í fjölmörgum veiðiferðum skipsins. Með þeirri háttsemi hafi verið brotið gegn 1. sbr. 2. mgr. laga nr. 57/1996, um umgengni um nytjastofna sjávar og sambærilegum ákvæðum 1. gr. reglugerðar nr. 350/1996, um nýtingu afla og aukaafurða. Var kæranda gefinn kostur á því að koma að athugasemdum áður en ákvörðun um sviptingu leyfis til veiða í atvinnuskyni yrði tekin á grundvelli 15. gr. laga nr. 57/1996 .

 

Jafnframt þessu var kæranda tilkynnt að Fiskistofa hefði kært umrætt brot til Ríkislögreglustjórans til opinberrar rannsóknar og ákvörðunar um saksókn. Þá var og tilkynnt að Fiskistofa mundi á grundvelli 2. mgr. 13. gr. laga 57/1996 setja veiðieftirlitsmann um borð í Bjarma BA-326.

 

Þann 21. nóvember 2001 ritaði lögmaður kæranda Fiskistofu bréf vegna málsins þar sem fullyrðingum í bréfi Fiskistofu var mótmælt.

 

Þann 27. nóvember 2001 tók Fiskistofa rökstudda ákvörðun um að svipta Bjarma BA-326, skipaskrárnúmer 1321, leyfi til veiða í atvinnuskyni í 8 vikur, frá og með 1. desember 2001 til og með 25. janúar 2002.

 

Umrædda ákvörðun kærði lögmaður kæranda þann 28. nóvember 2001 og viðauki við kæruna barst þann 30. nóvember 2001.

 

Þann 30. nóvember 2001 hafnaði sjávarútvegsráðuneytið kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa ákvörðunar Fiskistofu um sviptingu leyfis til veiða í atvinnuskyni.

 

 

Málsrök í stjórnsýslukæru

Kröfugerð kæranda byggir aðallega á þeirri málsástæðu að ekki hafi verið um að ræða brot á 2. mgr. 2. gr. laga nr. 57/1996 og á þeirri málsástæðu að ákvörðun Fiskistofu hafi verið byggð á röngum forsendum. Hafnað er að fleiri en 40 sýktum þorskum, ca. 70 kg. hafi verið varpað útbyrðis af bátnum í einni veiðiferð. Samkvæmt kærunni liggja sannanir um annað ekki fyrir og ber Fiskistofa þá sönnunarbyrði sem ekki tekst.

 

Í kæru er vísað til 1. og 2. mgr. 2. gr. laga nr. 57/1996. Kærandi greinir frá því að eins og komið hafi fram í bréfi til Fiskistofu dags. 21. nóvember voru myndir þær sem birtar voru í fjölmiðlum teknar upp á fyrirfram ákveðnu veiðisvæði á veiðislóð stutt undan Kópavík sem sé alþekkt sellátur og hafi verið í aldir. Myndatakan hafi verið sviðsett einvörðungu í þeim tilgangi að skapa umræðu um gildandi fiskveiðistjórnunarkerfi vegna meints brottkasts. Kærandi segir fréttamenn hafa lofað fullum trúnaði og nafnleynd og að ekki yrði hægt að þekkja skip kæranda af myndunum. Þá sé fiskur á framangreindri veiðislóð oft mjög sýktur af hringormi og ekki leyni sér þegar hann sé óhæfur til vinnslu. Það sjáist augljóst með berum augum þar sem kviður fisksins sé alþakinn bláum hnúðum og að þorski sem sé sýktur með þessum hætti sé umsvifalaust varpað fyrir borð í veiðiferðum. Þá sé talsvert um að selbitinn þorskur berist í veiðarfæri á þessu svæði og kemur fram að honum sé einnig varpað fyrir borð. Kærandi segir fiskinn sem kastað var fyrir borð falla undir skilgreiningu 2. mgr. 2. gr. áðurnefndra laga og hafi því ekki verið um brot á 1. mgr. sömu greinar að ræða. Þar fyrir utan telur kærandi brottkast á 40 sýktum þorskum ekki réttlæta upptöku málsins.

 

Kærandi segir ummæli skipstjóra Bjarma BA-326 "um alveg svakaleg lögbrot" vera ranglega eftir honum höfð og misskilin og mótmælir því að Fiskistofa byggi íþyngjandi ákvörðun sína m.a. á óstaðfestum og röngum ummælum í dagblaði. Kærandi gagnrýnir Fiskistofu fyrir að útiloka að hringormur hafi verið í umræddum fiski, sem kærandi segir að leitt hafi til þess að hann væri sýktur í skilningi laga nr. 57/1996, án þess að hafa látið rannsaka fyrirliggjandi myndbandsskeið.

 

Kærandi segir ákvörðun Fiskistofu óþolandi þar sem meint brottkast hafi jafnframt verið kært til opinberrar rannsóknar og ef ákvörðuninni verði ekki breytt feli hún í sér ákvörðun um refsiviðurlög áður en málið sé fullrannsakað og án þess að ákvörðunarþoli geti borið hönd fyrir höfuð sér.

 

Þá byggir kærandi á að hin kærða ákvörðun brjóti rétt hans til tjáningarfrelsis sem varinn sé í stjórnarskrá. Tilgangur umræddra myndskeiða sem kært sé fyrir hafi verið að skapa umræðu um ákvæði laga um verndun fiskistofna hér við land. Því sé Fiskistofa með ákvörðunum sínum og viðbrögðum að brjóta þann stjórnarskrárverndaða rétt hans til tjáningarfrelsis.

 

Þrautavarakrafa byggir á því að með ákvörðun sinni um að svipta kæranda veiðileyfi í 8 vikur, hafi Fiskistofa brotið gegn meðalhófsreglu stjórnsýslulaga og ekkert samræmi sé á milli alvarleika meints brots og viðurlaga. Því krefst kærandi þess að veiðileyfissviptingin verði stytt í tvær vikur ef staðfest verður að um brot á 2. mgr. 2. gr. laga 57/1996, sé að ræða. Kærandi segir að miklir hagsmunir séu í húfi og þar að auki sé hér um að ræða fyrsta brot Bjarma BA-326.

 

Kærandi dregur í efa að ákvæði laga um umgengni um nytjastofna sjávar, þar sem gert er ráð fyrir að Fiskistofa rannsaki mál og kveði upp úrskurði um refsingu í formi veiðileyfissviptinga, standist ákvæði stjórnarskrár og mannréttindasáttmála Evrópu um réttláta málsmeðferð. Því er þess sérstaklega krafist að ákvörðun Fiskistofu um veiðileyfissviptingu verði felld úr gildi.

 

Rökstuðningur

Í kæru er fyrst og fremst byggt á þeirri málsástæðu að ekki hafi verið um brot að ræða á 1. og 2. mgr. 2. gr. laga nr. 57/1996 og því hafi ákvörðun Fiskistofu verið byggð á röngum forsendum. Því er hafnað að fleiri en 40 sýktum þorskum eða ca. 70 kg. hafi verið varpað útbyrðis af bátnum í umræddri veiðiferð.

 

Í 2. gr. laga nr. 57/1996, segir:

"Skylt er að hirða og koma með að landi allan afla. Þó getur ráðherra ákveðið með reglugerð að sleppa skuli lifandi fiski sem er undir tiltekinni lengd og fæst í ákveðin veiðarfæri.

Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. er heimilt að varpa fyrir borð afla sem sýktur er, selbitinn eða skemmdur á annan hátt sem ekki hefði verið unnt að komast hjá á þeim veiðum sem um er að ræða."

 

Fyrir liggja sjónvarpsupptökur af brottkasti af Bjarma BA-326 sem birtar hafa verið í fjölmiðlum. Ekki hefur verið mótmælt að myndirnar hafi verið teknar um borð í bátnum og telst því fullsannað að umræddar myndir hafi verið teknar um borð í Bjarma BA-326 og að þar hafi brottkast átt sér stað.

 

Kærandi greinir frá því að eins og komið hafi fram í bréfi til Fiskistofu dags. 21. nóvember sl. voru myndir þær sem birtar voru í fjölmiðlum teknar upp á fyrirfram ákveðnu veiðisvæði á veiðislóð stutt undan Kópavík sem sé alþekkt sellátur og hafi verið í aldir. Kærandi segir myndatökuna hafi verið sviðsetta einvörðungu í þeim tilgangi að skapa umræðu um gildandi fiskveiðistjórnunarkerfi vegna meints brottkasts. Þá segir að augljóst sé að kviður fisksins sé alþakinn bláum hnúðum og að þorski sem sé sýktur með þessum hætti sé umsvifalaust varpað fyrir borð í veiðiferðum. Þá sé talsvert um að selbitinn þorskur berist í veiðarfæri á þessu svæði og kemur fram að honum sé einnig varpað fyrir borð. Kærandi segir fiskinn sem kastað var fyrir borð falla undir skilgreiningu 2. mgr. 2. gr. laga nr. 57/1996, og hafi því ekki verið um brot á 1. mgr. sömu greinar að ræða.

 

Með hliðsjón af ofangreindu, liggur fyrir viðurkenning kæranda á að hluta af afla Bjarma BA-326 hafi verið hent fyrir borð. Ráðuneytið fellst á það mat Fiskistofu að útilokað sé að hringormur í þeim fiski hafi leitt til þess að hann teldist sýktur í skilningi ákvæðis 2. mgr. 2. gr. laga um umgengni um nytjastofna sjávar. Þá er ljóst að aðferð sú sem viðhöfð er við brottkastið, sem sýnt var frá í fjölmiðlum, gaf ekki möguleika á því að áhöfn Bjarma gæti gengið úr skugga um að umræddur fiskur væri sýktur í skilningi laganna.

 

Sá málflutningur sem fram kemur í kæru, þ.e. að veiðum Bjarma BA- 326, hafi verið beint að ákveðnum veiðisvæðum, sem þekkt eru fyrir sýktan og skemmdan fisk, leiðir ekki til þess að heimilt hafi verið að kasta umræddum fiski. Sú háttsemi er í augljósri andstöðu við tilgang 2. mgr. 2. gr. laga nr. 57/1996.

 

Í 1. mgr. 15. gr. laga nr. 57/1996 segir:

 

"Fiskistofa skal svipta skip leyfi til veiða í atvinnuskyni ef útgerð eða áhöfn skips eða aðrir þeir sem í þágu útgerðar starfa hafa brotið gegn ákvæðum laga þessara".

 

Í ljósi ofangreinds er þeirri málsástæðu kæranda að lagaskilyrði fyrir veiðileyfissviptingu hafi ekki verið fyrir hendi hafnað, enda leggur greinin skýra skyldu á Fiskistofu að bregðast við brotum eins og því sem hér um ræðir með þeim hætti sem gert var.

 

Kærandi byggir á því að hin kærða ákvörðun brjóti rétt hans til tjáningarfrelsis sem varin sé í stjórnarskrá. Tilgangur umræddra myndskeiða sem kært sé fyrir hafi verið að skapa umræðu um ákvæði laga um verndun fiskistofna hér við land. Því sé Fiskistofa með ákvörðunum sínum og viðbrögðum að brjóta þann stjórnarskrárverndaða rétt hans til tjáningarfrelsis.

 

Ákvæði 15. gr. laganna um umgengni um nytjastofna sjávar eru fortakslaus um að svipta beri skip leyfi til veiða í atvinnuskyni ef útgerð eða áhöfn skipsins eða aðrir þeir sem í þágu útgerðar starfa hafa brotið gegn ákvæðum laganna. Fiskistofu bar því að svipta Bjarma BA-326 veiðileyfi eins og gert var.

 

Kærandi telur að ákvörðun Fiskistofu um lengd veiðileyfissviptingar standist ekki meðalhófsreglu stjórnsýslulaga.

 

Í því sambandi má benda á 2. mgr. 15. gr. laga nr. 57/1996, en þar kemur fram að lengd veiðileyfissviptingar skuli ákvörðuð eftir eðli og umfangi brots. Ráðuneytið tekur undir það með Fiskistofu að ólögmætt brottkast á kvótabundnum fisktegundum sé brot sem telja verður mjög alvarlegs eðlis í skilningi 15. gr. laga nr. 57/1996, enda heggur það að rótum kerfisins og um leið möguleikanum á því að stjórna veiðum úr fiskistofnum við landið. Þá er ákvörðunin um lengd veiðileyfissviptingar Bjarma BA- 326, einnig reist á því að telja verður sannað að um ásetningsbrot hafi verið að ræða.

 

Með hliðsjón af framansögðu er ráðuneytið sammála mati Fiskistofu um að 8 vikna veiðileyfissvipting sé hæfileg.

 

Í kæru er því haldið fram að ákvörðun Fiskistofu sé óþolandi þar sem meint brottkast hafi jafnframt verið kært til opinberrar rannsóknar og ef ákvörðuninni verði ekki breytt feli hún í sér ákvörðun um refsiviðurlög áður en málið sé fullrannsakað og án þess að ákvörðunarþoli geti borið hönd fyrir höfuð sér.

 

Ráðuneytið tekur fram af þessu tilefni að framkvæmd Fiskistofu er í fullu samræmi við ákvæði laga nr. 57/1996. Telur ráðuneytið það ekki í sínum verkahring að fjalla um það hvort ákvæði laganna um málsmeðferð standist þær kröfur sem gerðar eru til laga, sem sett eru af Alþingi. Ráðuneytið bendir hins vegar á ítarlega umfjöllun umboðsmanns Alþingis um líkt mál í áliti sínu frá 27. október 2000, þar segir m.a.:

 

"Leyfi til veiða í atvinnuskyni eru gefin út af sjávarútvegsráðherra á grundvelli ákvæða II. kafla laga nr. 38/1990, um stjórn fiskveiða. Fiskveiðar í atvinnuskyni verða því aðeins stundaðar að fyrir liggi leyfi útgefið af stjórnvöldum. ............ Slík leyfisbinding veiðanna er þannig liður í stjórn á nýtingu fiskistofna við landið. Það er ljóst að íslensk löggjöf hefur í ýmsum tilvikum að geyma sambærilegar kröfur um að fyrir liggi opinber leyfi til að stunda tiltekna atvinnustarfsemi. Í slíkum tilvikum er því stjórnvaldi sem fengið hefur vald til að veita slík leyfi gjarnan falið að hafa eftirlit með því að leyfishafi ræki þær lagaskyldur sem fylgja handhöfn leyfisins. Telji viðkomandi stjórnvald að leyfishafi hafi brotið gegn skyldum sínum samkvæmt þeim lögum sem um ræðir hefur löggjafinn í þessum tilvikum veitt sama stjórnvaldi valdheimildir til að gera ráðstafanir af því tilefni sem falið geta í sér sviptingu viðkomandi leyfis að hluta eða að fullu.

Ég tel að hafa verði í huga þann eðlismun sem er á sviptingu opinbers leyfis til að stunda tiltekna atvinnustarfsemi og á refsingum eins og fjársektum og fangelsi. ............ Samkvæmt þessu er svipting opinberra leyfa sértæk viðbrögð stjórnvalda á tilteknu afmörkuðu sviði við því að leyfishafi vanræki þær lagakröfur sem eru skilyrði fyrir leyfisveitingunni. Enda þótt svipting leyfa sem stjórnvöld veita samkvæmt lögum geti haft íþyngjandi áhrif á stöðu og jafnvel fjárhagslega afkomu leyfishafa hefur ekki verið byggt á því í íslenskri réttarframkvæmd að slík ráðstöfun ein og sér geti talist refsing í merkingu 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, sbr. 8. gr. stjórnskipunarlaga nr. 97/1995. Þá bendi ég á að ekki verður séð af dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu að svipting opinberra leyfa af hálfu stjórnvalda hafi verið talin refsing í merkingu 1. málsl. 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.........."

 

Í álitinu tekur umboðsmaður Alþingis einnig fram að samkvæmt 20. gr. laga nr. 57/1996 sé þeim aðila sem sviptur er leyfi til veiða í atvinnuskyni af hálfu Fiskistofu á grundvelli 15. gr. laganna heimilt að bera þá ákvörðun undir dómstóla. Því sé réttur manna til málskota til dómstóla í engu skertur með umræddri heimild Fiskistofu til sviptingar leyfa til veiða í atvinnuskyni

 

Ráðuneytið telur því óhætt að fullyrða að Fiskistofu hafi borið að taka afstöðu til þess hvort svipta hafi átt Bjarma BA-326 leyfi til veiða í atvinnuskyni þrátt fyrir að umrætt atvik hafi verið kært til Ríkislögreglustjóra til opinberrar rannsóknar og ákvörðunar um saksókn. Þá er það skoðun ráðuneytisins á grundvelli ofangreinds, að ákvörðun Fiskistofu feli ekki í sér ákvörðun um refsiviðurlög í skilningi 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, sbr. 8. gr. stjórnskipunarlaga nr. 97/1995, enda eru sérstök ákvæði um refsingar fyrir brot á lögunum í 23. og 24. gr. þeirra.

 

Í kæru er einnig tekið fram að kærandi dragi í efa að ákvæði laga um umgengni um nytjastofna sjávar standist stjórnarskrá og mannréttindasáttmála Evrópu um réttláta málsmeðferð þar sem Fiskistofu sé falið að rannsaka mál og taka ákvörðun um viðurlög vegna hugsanlegra brota.

 

Ráðuneytið tekur aftur fram af þessu tilefni að framkvæmd Fiskistofu er í fullu samræmi við ákvæði laga nr. 57/1996 og telur ráðuneytið það ekki í sínum verkahring að fjalla um það hvort ákvæði laganna um málsmeðferð standist þær kröfur sem gerðar eru til laga. Ráðuneytið vísar hins vegar aftur til ítarlegrar umfjöllunar umboðsmanns Alþingis um líkt mál í áliti sínu frá 27. október 2000, en þar segir m.a.:

 

"Af þessu tilefni tek ég aðeins fram að hvorki nefnt ákvæði íslensku stjórnarskrárinnar né 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu gera beinlínis kröfu um það hvernig háttað er fyrirmælum í löggjöf um málsmeðferð við töku stjórnvaldsákvarðana. Þá minni ég hér á til hliðsjónar áðurnefnda dóma Hæstaréttar 5. nóvember 1991 í málinu 93/1989 (H1991:1690) en þar komst Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að enda þótt sjávarútvegsráðuneytið hefði bæði rannsóknarvald og úrskurðarvald samkvæmt lögum nr. 32/1976 færi slíkt fyrirkomulag ekki í bága við 2. gr. stjórnarskrárinnar þar sem úrskurð ráðuneytis væri hægt að bera undir dómstóla.

 

Þann 30. nóvember 2001 hafnaði sjávarútvegsráðuneytið kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa ákvörðunar Fiskistofu um sviptingu leyfis til veiða í atvinnuskyni og vísast um rökstuðning fyrir því til úrskurðar ráðuneytisins.

 

Niðurstaða

Ráðuneytið staðfestir þá ákvörðun Fiskistofu, dags. 27. nóvember 2001, er kveður á um að Bjarmi BA-326 (1321) verði sviptur leyfi til veiða í atvinnuskyni í 8 vikur, frá og með 1. desember 2001 til og með 25. janúar 2002.

 

Kvótakerfið er ónýtt við stjórn fiskveiða:

 

Brottkast á fiski er bein afleiðing af kvótakerfinu

- segir formaður færeysku sóknardaganefndarinnar

Formaður færeysku sóknardaganefndarinnar, Óli Samró, segir að brottkast á fiski af norskum skipum fyrir um tíu milljarða ísl. króna á hverju ári, sé bein afleiðing af kvótakerfinu sem þar er notað til að stýra fiskveiðunum.

Í frétt í Sosialurin segir að norskir fiskifræðingar meti það svo að í ár verði 50 til 200 þúsund tonnum af fiski hent í sjóinn og aflaverðmætið nemi um tíu milljörðum íslenskra króna. Kjell Nedreaas hjá stofnstærðardeild norsku hafrannsóknastofnunarinnar segi í samtali við NTB að brottkastið sé svo mikið að það hafi áhrif á kvótaákvarðanir sem eftir eigi að taka.

Óli Samró segir umfjöllunina um brottkast á afla, sem var í sjónvarpsþættinum Brennpunkt á þriðjudagskvöldið, að talsmenn kvótakerfis eins og þess norska eigi erfitt með að þola spurningar sem snúast um brottkastið.

-- Þátturinn sýndi okkur að kvótakerfið virkar ekki. Það veldur því að sjómenn neyðast til að finna leiðir til þess að fá sem mest út úr þeim fisktonnum sem þeim er leyft að veiða. Sókardagakerfið er hins vegar þannig úr garði gert að allur fiskur kemur að landi, segir Samró en hann segir að Norðmenn geti ekki hugsað sér eða viðurkennt að eitthvað sé að kvótakerfinu. Í staðinn reyni þeir að leysa einstök vandamál þegar þau koma upp og sífellt sé verið að lappa upp á kerfið.

-- Það finnst engin lausn á þessu fyrr en menn ráðast að höfuðrót vandans, segir Óli Samró.

Ath; af skip.is