Konungur heimilar stofnun holdsveikraspítala

Anno 10. mai 1651.

Konungur heimilar að stofna fjóra holdsveikraspítala, á Hörgslandi í Skaftafellssýslu, Klausturhólum í Árnessýslu, á Hallbjarnareyri á Snæfellsnesi og á Möðrufelli í Eyjafirði.

Á Íslandi fer fyrst sögum af spítölum árið 1308, er “herra Árni byskup (Helgason) ok herra Haukr lögmaður (Erlendsson) séttu lærðra manna spital i Gaulveria bæ i Floa”.

Síðar er greint frá spítölum miklu víðar og á ýmsum tímum, en líklegt er að spítalar þessir hafi annars vegar verið félagsmála- og próventustofnanir t.d. fyrir uppgjafapresta, en hins vegar til lækningar, einangrunar og aðhlynningar fólks með sjúkdóma á borð við holdsveiki og sárasótt.

Þetta eru því fyrstu lyflækningadeildir á Íslandi. Spítalajarðir gáfu af sér tekjur, en auk þess gat komið til aukahlutur skips úr einum róðri á ári, fuglatekja, hlutur af hákarlaveiðum, sérstakur steinbítsafli, arfur, ölmusur, jafnvel sektargjöld!

Stundum var látið í veðri vaka, að spítalahaldarar væru síst vanhaldnir í störfum sínum. Um aðbúnað sjúklinga er það hins vegar skemmst að segja, að spítalarnir voru yfirleitt argvítug óþrifnaðarbæli og kannski fyrst og fremst ætlaðir til að koma í veg fyrir hvimleitt flakk vanheils fólks.